Obiecałam mojemu Klientowi, że omówimy tematykę protokołu jednostronnego wykorzystywanego dość często jako potwierdzenie wykonania robót budowlanych. Jak wszyscy wiemy, obietnic należy dotrzymywać, dlatego też dzielę się moją doświadczeniem, wiedzą i praktyką. Temat jest obszerny, chociaż mogę też śmiało stwierdzić, że każde zagadnienie prawne jest bardzo obszerne i godne uwagi. Skupię się na informacjach konkretnych.
Procedura odbioru jest istotna z punktu widzenia całego procesu budowlanego, i to zarówno w zakresie odbiorów częściowych, jak i odbioru końcowego. Odbiór robót budowlanych jest znaczącym elementem umowy czy więzi, jaka powstaje pomiędzy wykonawcą a inwestorem. Dlaczego jest to tak istotne?
Jaka jest rola odbioru w umowach o roboty budowlane?
Z jednej strony wykonawca w protokole potwierdza, że inwestor wykonał zamówione prace w sposób prawidłowy i należyty, co otwiera wykonawcy prawo do żądania wynagrodzenia, a z drugiej strony odbiór wyznacza początek biegu terminów rękojmi za wady i odpowiedzialności wykonawcy za prawidłowość wykonania prac. Problem pojawia się gdy jedna ze stron, najczęściej inwestor odmawia potwierdzenia wykonania prac, czy to nie stawiając się na wyznaczone spotkania, czy też wyszukując innych powodów odmowy.
Niewątpliwie istota problemu prawnego dotyczącego protokołu odbioru wykonanych robót budowlanych skupia się tak naprawdę na tym – czy dokonanie odbioru jest obowiązkiem inwestora.
Odbioru robót nie można łączyć tylko i wyłącznie z podpisaniem lub nie protokołu odbioru. Odbiór powinien być ujmowany w szerszym nieco aspekcie – jako potwierdzenia przez inwestora wykonania zobowiązania. Podpisanie protokołu odbioru jako złożenie podpisu na dokumencie ma natomiast takie znaczenie, że inwestor potwierdził prawidłowość wykonanych prac po dokonanych oględzinach. To od daty akceptacji biegnie termin zapłaty umówionego wynagrodzenia oraz terminy na zgłaszanie żądań reklamacyjnych.
Do obowiązków inwestora będzie więc należało dokonanie odbioru i zapłata wynagrodzenia za wykonane roboty budowlane.
Co zrobić w przypadku gdy inwestor uchyla się od wykonania swoich obowiązków?
W tym przede wszystkim uchyla się od odbioru prac? Jakie prawa ma wykonawca, który prawidłowo i terminowo wykonał swoje zobowiązania?
Skoro dokonanie odbioru jest obowiązkiem inwestora, to wykonawca robót jako wierzyciel może żądać odbioru, wyznaczając datę odbioru.
Zwłoka inwestora w dokonaniu odbioru nie może wstrzymywać prawa do domagania się zapłaty za wykonane prace. Roszczenie o zapłatę wynagrodzenia powstaje bowiem z chwilą prawidłowego wykonania zleconych robót, a nie z chwilą odbioru.
Odbiór należałoby traktować w kategorii czynności faktycznych, które potwierdzają wykonanie umowy o roboty budowlane. Nie zawsze odbiór (jako podpisanie protokołu odbioru przez inwestora) będzie elementem kształtującym roszczenie o zapłatę. Prawo do domagania się zapłaty za wykonanie umowy powstaje z chwilą należytego, prawidłowego i zgodnego z umową wykonania prac.
Z zawartej umowy o roboty budowlane może wynikać, że wynagrodzenie będzie należne po protokolarnym odbiorze robót. Wówczas istotne i decydujące znaczenie ma sporządzenie takiego protokołu, a w razie jego braku – ustalenie okoliczności, które to spowodowały. Jeśli bowiem inwestor z przyczyn leżących po jego stronie nie dopełnia obowiązku odbioru, to jego zachowanie pozostaje bez wpływu na roszczenia finansowe wykonawcy. W praktyce bowiem wówczas zachodzi podstawa dokonania jednostronnego protokołu odbioru robót budowlanych. To będzie stanowiło fikcję prawną, z której należy wyciągnąć wniosek, że wykonawca, który bezpodstawnie uchyla się od podpisania protokołu odbioru, potwierdza prawidłowość wykonania robót. Wynika to ze wzajemnych praw i obowiązków stron umowy o roboty budowlane, a ściśle ujmując obowiązku wykonawcy wykonania zamówionych prac i obowiązku inwestora zapłaty za wykonane prace. Istotnym środkiem dla inwestora zmierzającym do udaremnienia bezpodstawnej zwłoki w rozliczeniach jest dokonanie faktycznego odbioru. Potwierdzeniem pisemnym takich czynności może być jednostronny protokół odbioru.
Gdyby bowiem w sytuacji wykonania prac i przedstawienia ich inwestorowi do odbioru, zapłata należnego wynagrodzenia była uzależniona tylko i wyłącznie od sporządzenia protokołu odbioru zaakceptowanego przez obie strony, inwestor miałby podstawę do korzystania z obiektu jeszcze przed zapłatą wynagrodzenia na rzecz wykonawcy. Takiej sytuacji prawo akceptować nie może, akcentując i chroniąc prawidłowe i należyte wykonanie zawartych umów.
