Każdy z nas pod pojęciem dzieła sztuki rozumie co innego.
Dla artysty ważne jest, aby sztuka wzbudzała emocje: pozytywne bądź negatywne. Odbiorca zadaje sobie pytanie: czy to mi się podoba? Niezależnie od tego sztuka kojarzy się z czymś wzniosłym.
Autorskie prawa osobiste
Odstawiając na bok sprawy emocjonalne, dzieło sztuki zawsze podlega ochronie jako przedmiot prawa autorskiego. Ma to istotne znaczenie zwłaszcza dla twórcy, autora. Ochrona prawna przysługuje każdemu, kto stworzył utwór w rozumieniu ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych z 1994 r. Prawo autorskie twórcy obejmuje prawa osobiste, a także prawa majątkowe. Autorskie prawa osobiste związane są przede wszystkim z możliwością opatrzenia dzieła swoim nazwiskiem. Prawa te są niezbywalne oraz nieograniczone w czasie. Wśród nich można wymienić prawo do zachowania niezmienionej treści i formy utworu, zakazujące wprowadzania zmian, zniekształceń, przeinaczeń czy prawo do nadzoru nad korzystaniem z dzieła.
AUTORSKIE PRAWA MAJĄTKOWE, CZYLI COPYRIGHT
Drugą grupę praw autorskich stanowią prawa majątkowe (ang. copyright). Autorskie prawa majątkowe przysługujące twórcy, powstają łącznie z powstaniem utworu. W przeciwieństwie do praw osobistych są zbywalne oraz ograniczone w czasie. Niemniej jednak twórcy przysługuje monopol do wyłącznego korzystania z utworu i decydowania o jego dalszym losie. Tylko i wyłącznie za zgodą twórcy autorskie prawa majątkowe mogą być przedmiotem obrotu prawnego.
Duże opory jednak wzbudza traktowanie dzieł sztuki jako przedmiotu obrotu handlowego, a uczestnicy obrotu dziełami sztuki często zapominają o zabezpieczeniu prawnym swoich interesów.
Z czego to wynika?
Często niezwykle trudnym okazuje zakwalifikowanie tego co wzbudza nasze zainteresowanie emocjonalne w kategoriach prawnych. Podczas gdy takie czynności jak podpisywanie umów czy zabezpieczanie obrotu prawnego kojarzone są przede wszystkim z kupnem samochodu, czy prawidłowym funkcjonowaniem spółki, a tylko nielicznym takie skojarzenie przychodzi na myśl, obcując ze sztuką.
Czy takie spojrzenie jest prawidłowe? Czym jest dzieło sztuki w obrocie gospodarczym?
Na rynku sztuki dzieło sztuki jest towarem przedmiotem umów cywilnoprawnych. Oczywiście nie jest tak spopularyzowanym towarem jak np. produkty spożywcze. Sztuka łączy w sobie bowiem przekaz wartości estetycznych. Niemniej jednak dzieło sztuki towarem będzie jeśli zechcemy je wprowadzić do obrotu, czyli sprzedać, podarować, wywieść zagranicę.
Dzieło sztuki jest towarem luksusowym, z którym łączy się paradoks Veblena. Posiadanie bowiem niektórych dzieł sztuki jest środkiem dowartościowania się, dlatego popyt na nie jest tym większy, im mniej ludzi je posiada i paradoksalnie tym wyższa jest cena. Im mniej ludzi może sobie pozwolić na dzieło danego artysty, tym pobyt na dane dzieło jest większy.
Dzieło sztuki może być również dla niektórych doskonałym sposobem inwestowania kapitału. Takie ujęcie oznacza, że dzieło sztuki jest dobrem inwestycyjnym, podobnie jako nieruchomości czy np. złoto.
Spojrzenie na dzieło sztuki w takim kontekście obliguje już do zachowania staranności w obrocie. Łączy to się z odpowiednim konstruowaniem umów, analizą zagadnień podatkowych, czy właściwym ubezpieczeniem dzieła sztuki.
Takie spojrzenie już samoczynnie wyzwala pewne standardy i zapobiegliwość w działaniu, aby obrót takim towarem luksusowym czy inwestycją był bezpieczny.
