Przepisy prawa polskiego obecnie nie powodują wstrzymania terminu obowiązywania umowy w związku z nadzwyczajną sytuacją. Wobec powyższego wymagane jest podjęcie aktów staranności przez same strony.
Zgodnie z art. 477 § 1 kc: W razie zwłoki dłużnika wierzyciel może żądać, niezależnie od wykonania zobowiązania, naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki.
Na podstawie przepisu art. 471 kc: w przypadku niewykonania zobowiązania w terminie dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Jeżeli ze szczególnego przepisu ustawy albo z czynności prawnej nie wynika nic innego, dłużnik odpowiedzialny jest za niezachowanie należytej staranności, co wynika z art. 472 kc.
Ogłoszona przez WHO pandemia wirusa SARS-CoV-2 stanowi niezależną od którejkolwiek ze stron okoliczność z powodu której wystąpić może niewykonanie zobowiązania w terminie. Spełnione są przesłanki pozwalające na uznanie występującej obecnie sytuacji za siłę wyższą.
Siłą wyższą jest zjawisko o charakterze zewnętrznym i nadzwyczajnym, niezależnym od którejkolwiek ze stron, którego nie udało się przewidzieć przy zawieraniu umowy, a którego skutki obejmują swoim zasięgiem ogromną skalę i są nieuniknione.
W sytuacji gdy umowa, w której jest zawarta klauzula siły wyższej, nie zawiera przypadku epidemii – można powołać się na tą klauzulę, albowiem w tym przypadku spełnione są przesłanki, o których mowa powyżej. Klauzula siły wyższej zawiera otwarty katalog zdarzeń o charakterze zewnętrznym i nadzwyczajnym.
Klauzula umowna siły wyższej regulować może zachowanie strony. Zgodnie z zasadą swobody umów może to być przesunięcie terminu realizacji zobowiązań, albo nawet rozwiązanie umowy czy jednostronne odstąpienie.
Klauzula siły wyższej może nie odnieść skutku w przypadku przejęcia przez stronę odpowiedzialności o szerszym zakresie na podstawie art. 473 § 1 kc. Na podstawie tego przepisu dopuszczalne jest umowne rozszerzenie odpowiedzialności za niewykonanie lub za nienależyte wykonanie zobowiązania z powodu innych okoliczności, aniżeli wynikające z kodeksu cywilnego. Wobec powyższego nie można wykluczyć sytuacji, gdy pomimo klauzuli siły wyższej strona będzie ponosiła odpowiedzialność za terminowe wykonanie zobowiązania nawet w przypadku wystąpienia siły wyższej z powodu przejęcia odpowiedzialności za takie zdarzenia.
W sytuacji gdy umowa nie zawiera klauzul odnoszących się do sytuacji nadzwyczajnych, odpowiednie regulacje zawarte są w przepisach prawa.
Z art. 476 kc wynika, iż dłużnik dopuszcza się zwłoki, gdy nie spełnia świadczenia w terminie, a jeżeli termin nie jest oznaczony, gdy nie spełnia świadczenia niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela. Nie dotyczy to wypadku, gdy opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. W tej sytuacji przepisy ograniczają odpowiedzialność za szkodę spowodowaną niewykonaniem zobowiązania w terminie. Wymaga to wykazania, że niewykonanie zobowiązania jest następstwem okoliczności za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności. W wielu wypadkach takie rozwiązanie będzie usprawiedliwione.
Jeśli dłużnik wykaże, że nie wykonał ciążącego na nim zobowiązania, ponieważ wystąpił wypadek siły wyższej, który mu to uniemożliwił, wówczas będzie zwolniony z odpowiedzialności za niewykonanie zobowiązania. Oznacza to, że druga strona nie będzie mogła domagać się od niego naprawienia szkody poniesionej wskutek takiego niewykonania. Dotyczy to również kar umownych, na przykład za odstąpienie od umowy lub za zwłokę czy opóźnienie. Jeśli zobowiązanie nie będzie mogło zostać wykonane w terminie z powodu siły wyższej, skutki takiego opóźnienia nie będą obciążały dłużnika.
Na dłużniku ciąży obowiązek wykazania, że uchybienie terminowi świadczenia nastąpiło z przyczyn, za które nie ponosi on odpowiedzialności. Zatem, do czasu, gdy dłużnik nie przeprowadzi dowodu, istnieje możliwość kwalifikowania każdego uchybienia w terminowym wykonaniu zobowiązania jako jego zwłoki, powodujące konsekwencje odszkodowawcze.
Na podstawie art. 495 § 1 kc jeżeli jedno ze świadczeń wzajemnych stało się niemożliwe wskutek okoliczności, za które żadna ze stron odpowiedzialności nie ponosi, strona, która miała to świadczenie spełnić, nie może żądać świadczenia wzajemnego, a w wypadku, gdy je już otrzymała, obowiązana jest do zwrotu według przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Jeśli strona, którą dotknął wypadek siły wyższej, nie spełni swojego świadczenia, wówczas druga strona również nie będzie zobowiązana do spełnienia swojego świadczenia wzajemnego. Odstąpienie od umowy jest ograniczone tylko do sytuacji, gdy częściowe spełnienie świadczenia nie miałoby znaczenia dla strony z uwagi na właściwości zobowiązania bądź na cel umowy, o którym druga strona wiedziała. Okoliczność, że świadczenie stało się niemożliwe na skutek okoliczności niezależnych od dłużnika, musi wykazać dłużnik.
Wystąpienie przypadku siły wyższej nie powoduje automatycznego rozwiązania umowy, ani przedłużenia obowiązywania umowy. Umowa będzie wiązała strony do czasu jej wypowiedzenia lub odstąpienia przez jedną ze stron albo do czasu zawarcia zgodnego porozumienia stron co do jej rozwiązania. Siła wyższa zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego ogranicza odpowiedzialność odszkodowawczą związaną z niewykonaniem umowy.
W niektórych przypadkach, konieczne będzie zastosowanie art. 3571 kc- klauzuli nadzwyczajnej zmiany stosunków (rebus sic stantibus). Zgodnie z tym przepisem, jeżeli z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków spełnienie świadczenia byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami albo groziłoby jednej ze stron rażącą stratą, czego strony nie przewidywały przy zawarciu umowy, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, oznaczyć sposób wykonania zobowiązania, wysokość świadczenia lub nawet orzec o rozwiązaniu umowy. Zwrócenie się na drogę sądową jest nadzwyczajną możliwością uregulowaną przez ustawodawcę.
