Ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa – dalej specustawa, weszła w życie z mocą wsteczną, tj. od 24.02.2022r.
Przede wszystkim ustawa ma charakter lex specialis w stosunku do aktów prawa obowiązujących w zakresie statusu cudzoziemca na terenie Polski i stanowi próbę odpowiedzi ustawodawcy na dylematy związane z zapewnieniem legalności pobytu osób z Ukrainy.
1. Kto podlega przepisom specustawy?
Specustawa wprowadza podstawę prawną do uznania pobytu obywateli Ukrainy za legalny w okresie 18 miesięcy licząc od 24.02.2022r., o ile osoba zadeklaruje zamiar pozostania na terytorium Polski.
Wbrew oczekiwaniom rozwiązania te nie mają zastosowania do obywateli Ukrainy posiadających już zezwolenie na pobyt stały, zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej, zezwolenie na pobyt czasowy, status uchodźcy, ochronę uzupełniającą, zgodę na pobyt tolerowany bądź tych, którzy złożyli w Polsce wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej. Wobec tej kategorii osób zasady pobytu w Polsce nie zmieniają się.
Co ważne, specustawa przewiduje, iż obywatele innego państwa niż Ukraina, będący małżonkami obywatela Ukrainy i przybyłe do Polski 24.02.2022r. lub później, bezpośrednio z terytorium Ukrainy, na podstawie przepisów ustawy są traktowani jak obywatele Ukrainy. Jej postanowienia dotyczą także dzieci urodzonych w Polsce przez matki, które podlegają przepisom specustawy.
2. Dokumenty potwierdzające wjazd na teren Polski
Przekroczenie granicy odbywa się bezwizowo – na podstawie paszportu biometrycznego, a w przypadku braku takie paszportu – w oparciu o zgodę Komendanta placówki Straży Granicznej. Zgoda komendanta może zostać zastosowana także wobec wszystkich osób, w tym małoletnich, którzy nie posiadają odpowiednich dokumentów wjazdowych.
Osoby, które wjechały bez zarejestrowania wjazdu przez Komendanta Straży Granicznej muszą udać się do najbliższego urzędu gminy lub miasta w ciągu 60 dni, aby zarejestrować swój wjazd. Procedura rejestracji wjazdu będzie w takim przypadku połączona z procedurą uzyskania numeru PESEL.
3. Co dalej – jak kontynuować legalny pobyt?
Obywatel Ukrainy podlegający przepisom specustawy po upływie 9 miesięcy od wjazdu do Polski – będzie uprawniony do złożenia wniosku o udzielenie jednorazowego zezwolenia na pobyt czasowy. Zezwolenie takie zostanie udzielone na okres 3 lat. Tylko taki dokument daje uprawnienie do uzyskania prawa do przekraczania granicy Polski bez utraty specjalnego statusu.
Ale już wyjazd z terytorium Polski na okres dłuższy niż 1 miesiąc pozbawia prawa do legalnego pobytu na podstawie powyższych rozwiązań.
4. Nadanie numeru PESEL
Obywatele Ukrainy podlegający specustawie, mają prawo do uzyskania w Polsce numeru PESEL. Numer PESEL jest warunkiem otrzymania świadczeń socjalnych określonych w specustawie, a także jest numerem podatkowym cudzoziemca.
Wniosek o nadanie numeru PESEL można złożyć w dowolnym urzędzie gminy. Wnioski o nadanie numeru PESEL w imieniu dzieci składa jeden z rodziców. W przypadku, gdy dziecko przebywa w Polsce bez rodziców, wniosek składa opiekun.
5. ZATRUDNIENIE OBYWATELA UKRAINY: Podjęcie pracy w Polsce
Przebywający legalnie obywatele Ukrainy otrzymują prawo do pracy bez obowiązku uzyskiwania zezwolenia na pracę.
Przepis odwołuje się nie tylko do obywateli Ukrainy beneficjentów specustawy, ale także do wszystkich osób będących obywatelami Ukrainy przebywającymi legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Aby skorzystać z tego rozwiązania, podmiot powierzający wykonywanie pracy obywatelowi Ukrainy jest obowiązany w terminie 14 dni od dnia podjęcia pracy przez obywatela Ukrainy powiadomić za pośrednictwem systemu teleinformatycznego – praca.gov.pl powiatowy urząd pracy właściwy ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania podmiotu o powierzeniu wykonywania pracy temu obywatelowi Ukrainy.
Niewypełnienie tych warunków oznacza brak możliwości wykonywania pracy bez zezwolenia na pracę.
Co ważne, pracą będzie podjęcie jakiejkolwiek działalności zarobkowej bez względu na formę zawartej umowy, jak również wszelka inna forma działalności, która wymaga zezwolenia na pracę.
6. Założenie jednoosobowej działalności gospodarczej
Obywatele Ukrainy przebywający legalnie, zarówno na podstawie przepisów specustawy, jak i ogólnych zasad ustawy o cudzoziemcach otrzymują również prawo do podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej na takich samych zasadach jak obywatele polscy pod warunkiem uzyskania numeru PESEL oraz wpisu do CEiDG.
Dotychczas wymogiem otwarcia jednoosobowej działalności gospodarczej było posiadanie m.in. statusu rezydenta długoterminowego UE, pobytu stałego oraz wizy Poland Business Harbour. Obecnie, obywatel Ukrainy przebywający w Polsce legalnie może to zrobić bez obowiązku uzyskiwania dodatkowych zgód czy zezwoleń.
Ustawa wprowadza domniemanie, że osoba, która utworzyła działalność miała do tego prawo, co zostało zweryfikowane przy dokonywaniu wpisu do CEiDG. Natomiast w przypadku, gdy pobyt przedsiębiorcy – obywatela Ukrainy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przestanie być legalny na podstawie specustawy lub ustawy o cudzoziemcach, przedsiębiorca podlega wykreśleniu z CEIDG.
KLG Kancelaria Prawna wspiera przedsiębiorców w bieżącej działalności, pomaga w przygotowywaniu treści umów najmu mieszkań i lokali oraz przy obsłudze i pomocy cudzoziemcom. Potrzebujesz pomocy? Napisz: klg@klgkancelaria.pl lub zadzwoń 32 307 00 45
