Na czym polega różnica pomiędzy odstąpieniem od umowy a rozwiązaniem umowy?
Wiele osób błędnie myli odstąpienie od umowy z rozwiązaniem umowy, lecz w rzeczywistości zwroty te oznaczają zupełnie różne czynności prawne. A więc jaka jest różnica?
Zapraszam do lektury
Czym jest odstąpienie od umowy?
Prawo odstąpienia od umowy uregulowane jest w przepisach Kodeksu cywilnego,
a dokładnie w art. 395. Przepis ten swoją treścią wskazuje, że strony mogą zawrzeć
w umowie, iż każdej ze stron lub tylko jednej, przysługiwać będzie prawo do odstąpienia od umowy w wyznaczonym terminie.
Odstąpienie od umowy następuje przez złożenie na ręce strony odpowiedniego oświadczenia. Następstwem takiego działania jest stwierdzenie, że umowa od której strona odstępuje staje się niezawarta (łac. ex tunc), a strony zwracają sobie wzajemnie wszystkie świadczenia, tj. za świadczone usługi, korzystanie z rzeczy itp. W przypadku gdy strony nie wskażą terminu do skorzystania z tego prawa, takie zastrzeżenie umowne będzie nieważne.
Kolejnym przykładem występowania prawa do odstąpienia od umowy jest przepis ustanawiający tego rodzaju sankcję w sytuacji niewywiązywania się z obowiązków umownych przez drugą stronę umowy (art. 492 – 494 Kodeksu cywilnego). Jeżeli strony przewidziały w umowie, że jedna z nich będzie mogła od niej odstąpić w przypadku niewykonania obowiązku umownego w określonym terminie, strona uprawniona nie musi w takim wypadku wyznaczać dodatkowego terminu na wykonanie tego obowiązku. Strona może niezwłocznie odstąpić od umowy powodując jej rozwiązanie. Takie samo prawo służy stronie, dla której spóźnione wykonanie obowiązku umownego przez drugą stronę nie miałoby znaczenia ze względu na właściwości zobowiązania albo ze względu na zamierzony przez nią cel umowy, wiadomy stronie będącej w zwłoce.
Podstawy ustawowe odstąpienia od umowy
Jedną z podstaw ustawowych do odstąpienia od umowy jest zwłoka. Sytuacja ta ma miejsce, kiedy mimo zawarcia umowy strona nie wywiązuje się w terminie od wykonania postanowień umowy, powoduje to, że druga strona wyznacza dodatkowy termin do wykonania umowy, po którego upływie strona uprawniona jest do odstąpienia od umowy, lecz nie pozbawia to strony żądania wykonania zobowiązania i naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki, może tak się stać po upływie wyznaczonego terminu, jak i w przypadku jego bezskutecznego upływu.
Inaczej ma się przypadek świadczenia podzielonego, kiedy jedna ze stron dopuszcza się zwłoki w świadczeniu, to druga ze stron ma wybór pomiędzy odstąpieniem od całej umowy, a fragmentem dotyczącym części niespełnionej, lecz jeżeli częściowe wykonanie umowy nie miałoby znaczenia dla strony, to może ona odstąpić w całości od umowy. Zależy to od właściwości i celu umowy, który wiadomy jest stronie, po której jest zwłoka.
Od umowy można także odstąpić w momencie, kiedy świadczenie stało się niemożliwe do spełnienia, ze względu na okoliczności, za które strona ponosi odpowiedzialność. Niemożność wykonania zobowiązania zawartego w umowie może być wynikiem względów obiektywnych, tj. nikt nie jest w stanie wykonać zobowiązania, a także względów subiektywnych tj. wynikiem właściwości osobistych strony.
W przypadku odstąpienia od umowy wzajemnej strona, która odstępuje od umowy wzajemnej, zobligowana jest do zwrotu drugiej stronie wszystkiego, co otrzymała na mocy umowy, zaś druga strona zobligowana jest to przyjąć. Strona, która odstępuje od umowy, może żądać nie tylko zwrotu tego, co świadczyła, lecz na zasadach ogólnych może żądać naprawienia szkody, która wynikła z niewykonania zobowiązania.
Odstąpienie od umowy przez konsumenta
Szczególną sytuację przewidującą odstąpienie od umowy reguluje ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta. Przepisy ustawy pozwalają na odstąpienie od umowy przez konsumenta, który zawarł umowę na odległość lub umowę poza lokalem przedsiębiorstwa, bez podawania przyczyny – w terminie 14 dni. Jest to tzw. prawo do namysłu, umożliwiające kupującemu zapoznanie się z towarem i rozważenie racjonalności zakupu. To uprawnienie nie przysługuje w przypadku zakupów w sklepach tradycyjnych. Jest to prawo przysługujące konsumentowi wprost z ustawy, dlatego strony nie mogą go wyłączyć ani w jakkolwiek ograniczyć postanowieniami umowy czy regulaminu. W przypadku nie poinformowania konsumenta o prawie do odstąpienia od umowy najpóźniej w chwili zawierania oświadczenia woli, konsument ma prawo do złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy w terminie 12 miesięcy od dnia upływu pierwotnego terminu 14 dni.
Problematyka rozwiązania umowy (wypowiedzenia umowy)
Rozwiązanie umowy (wypowiedzenie umowy) jest oświadczeniem woli strony zakończenia stosunku prawnego wynikającym z umowy bądź z ustawy. Można to uprawnienie wykonać jedynie przez oświadczenie strony umowy. Oświadczenie rozwiązuje umowę ze skutkiem na przyszłość (łac. ex nunc).
Rozwiązanie umowy następuje po upływie terminu wynikającego z umowy, przepisu prawa lub ze skutkiem natychmiastowym.
W stosunkach finansowych strony powinny rozliczyć umowę na dzień jej zakończenia wynikający z oświadczenia lub szczególnej sytuacji prawnej, np. zwłoka w płatnościach czynszu najmu.
W myśl art. 77 Kodeksu cywilnego każde uzupełnienie lub zmiana umowy odbywa się w takiej samej formie jak ta zastosowana przy jej zawarciu. Jednakże w przypadku, gdy mamy umowę zawartą na piśmie, w formie dokumentowej lub elektronicznej, to rozwiązanie za zgodą obu Stron, odstąpienie od umowy lub jej wypowiedzenie wymaga formy dokumentowej, chyba że jest to wyjątkowa sytuacja, kiedy ustawa przewiduje zastosowanie innej formy.
Istotnym jest, że jeżeli umowa została zawarta w innej formie szczególnej, to jej rozwiązanie za zgodą obu stron wymaga zachowania takiej formy, jaką ustawa albo strony przewidziały w celu jej zawarcia, natomiast jej wypowiedzenie powinno być stwierdzone pismem.
Reasumując to, co odróżnia rozwiązanie umowy od prawa do odstąpienia od umowy to fakt, że rozwiązanie umowy następuje ze skutkiem na przyszłość lub natychmiast z chwilą złożenia oświadczenia kontrahentowi. Odstąpienie umowy powoduje szczególną sytuację prawną, w której umowa jest traktowana jakby w ogóle nie była zawarta, pozostawiając stronie roszczenie o zapłatę wynagrodzenia za wykonane czynności.
