Regulacja spółki cywilnej została zawarta w przepisach Kodeksu cywilnego i nie podlega regulacjom zawartym w Kodeksie spółek handlowych, bowiem nie jest spółką handlową. Nie posiada przymiotu ani osoby prawnej, ani jednostki organizacyjnej niebędącej osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną. Nie jest również samodzielnym przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy o działalności gospodarczej. Przedsiębiorcami są strony umowy, czyli wspólnicy.
Co to jest spółka cywilna?
Zgodnie z kodeksową definicją spółka cywilna jest umową cywilną, w której wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów. Spółka cywilna jest jedynie stosunkiem obligacyjnym. Ważne jest, aby ta umowa została zawarta na piśmie.
Uzgodniony wkład wspólnika może polegać na wniesieniu do spółki własności lub innych praw, lub na świadczeniu usług. Ustrój majątkowy spółki cywilnej opiera się na wspólności łącznej wszystkich wspólników stron umowy. Odnosi się do aktywów majątkowych, które wspólnicy wnieśli poprzez zawarcie umowy cywilnej tytułem wkładów oraz aktywów majątkowych nabytych w związku z działalnością spółki.
Wspólność łączna jest cechą konstytutywną umowy spółki cywilnej. Oznacza to, że wspólnik nie może rozporządzać udziałem we wspólnym majątku wspólników ani udziałem w poszczególnych składniach tego majątku. Co więcej, w czasie trwania spółki wspólnik nie może domagać się podziału wspólnego majątku wspólników, a także żądać zaspokojenia z jego udziałów we wspólnym majątku wspólników ani z udziału w poszczególnych składnikach tego majątku. Wspólnicy mogą korzystać z majątku spółki jedynie razem i tylko w określonym celu gospodarczym. Często zapominamy, że stosunek majątkowy stron umowy zbliżony jest to tego istniejącego między małżonkami, którzy pozostają w majątkowej wspólności łącznej.
Co w sytuacji, w której wspólnik występuje ze spółki cywilnej?
Przy wystąpieniu wspólnika ze spółki cywilnej należy rozróżnić dwie sytuacje. Jeżeli wspólnik występuje ze spółki, w której pozostanie co najmniej dwóch wspólników, spółka trwa nadal. Oczywiście z takim wspólnikiem należy się rozliczyć, zwracając w naturze rzeczy, które wniósł do używania oraz wypłacając wartość jego wkładu. Natomiast nie zwraca się wartości wkładu polegającego na świadczeniu usług lub używaniu przez spółkę rzeczy należących do wspólnika.
Jednakże, jeżeli wspólnik występuje ze spółki cywilnej, w której było jedynie dwóch wspólników, spółka ulega rozwiązaniu i konieczne jest przeprowadzenie likwidacji majątku spółki. Od chwili rozwiązania umowy spółki cywilnej stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych. W pierwszej kolejności wspólnicy spłacają długi, a dopiero w dalszej kolejności zwraca się wspólnikom ich wkłady. Pozostałą nadwyżkę wspólnego majątku wspólnicy dzielą między siebie w stosunku, w jakim uczestniczyli w zyskach spółki.
Niejednokrotnie, wspólnik pozostały wyraża chęć kontynuowania działalności spółki w ramach swojej indywidualnej działalności gospodarczej. Dlatego też, oprócz dokonania rozliczeń majątkowych, wspólnicy muszą ustalić podział praw niemajątkowych, takich jak korzystanie z dotychczasowej nazwy, logo czy korzystania z domeny internetowej łącznie ze wszystkim konsekwencjami wynikającymi. Pomimo tego, iż kwestie te nie zostały uregulowane w przepisach, praktyka pozwala na osiągnięcie porozumienia między dotychczasowymi wspólnikami i przygotowanie właściwych rozwiązań.
Wpis z tego zakresu przygotowała Pani Joanna Herba Gałeczka – specjalista ds. prawnych w KLG Kancelarii, jej zainteresowania prawne sięgają prawa gospodarczego i handlowego.
