Cykl artykułów i wpisów dotyczących dochodzenia odszkodowań, należy rozpocząć od udzielenia odpowiedzi na podstawowe pytanie: Czy warto dochodzić odszkodowania od ubezpieczyciela?. Odpowiedź powinna brzmieć: Co do zasady, tak. Dlaczego co do zasady? Otóż dlatego, że roszczenia względem ubezpieczyciela, jako typowe roszczenia majątkowe, podlegają przedawnieniu.
Instytucja przedawnienia ? czym jest i co oznacza w praktyce?
Co to oznacza w praktyce? Oznacza to, że po upływie terminu przedawnienia, ubezpieczyciel może skutecznie uchylić się od spełnienia należnego świadczenia. Innymi słowy, może wówczas odmówić wypłaty świadczenia odszkodowawczego i odmowa ta, w przypadku skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego, będzie skutkowała oddaleniem powództwa. Jedynie w wyjątkowych przypadkach, przy uwzględnieniu względów słuszności, sąd uprawniony jest do nieuwzględnienia upływu terminu przedawnienia i zasądzenia świadczenia. Jak wynika to jednak z orzecznictwa, stosowanie tej instytucji w praktyce, zdarza się nader rzadko.
Zważając zatem na powyższe, kilka słów należy poświęcić na omówienie instytucji przedawnienia. Zgodnie z ogólnymi zasadami określonymi w Kodeksie Cywilnym, dokładnie w art. 118 i nast., z zastrzeżeń wyjątków w ustawie przewidzianych, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu. Terminy przedawnienia poszczególnych roszczeń określają ustawy, w tym w szczególności Kodeks Cywilny. Terminy te, zgodnie z art. 119 Kodeksu cywilnego, nie mogą być skracane ani przedłużane.
Nasuwa się zatem pytanie, od kiedy należy liczyć bieg terminu przedawnienia?. Skupiając się na roszczeniach odszkodowawczych, wskazać trzeba, że według podstawowych zasad określonych w art. 819 § 1 k.c., roszczenia z umowy ubezpieczenia przedawniają się z upływem trzech lat. Termin ten, co do zasady rozpoczyna swój bieg z chwilą zawiadomienia ubezpieczyciela o zdarzeniu lub od chwili, w której uprawniony z umowy ubezpieczenia winien był tego zawiadomienia dokonać.
Jednakże zasada wyrażona w art. 819 § 1 k.c. doznaje szeregu wyjątków. Najistotniejszy dotyczy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej (OC), które jest ubezpieczeniem najpowszechniejszym. Nadmienić jedynie wypada, że ubezpieczenie OC, to m.in. ubezpieczenie posiadaczy pojazdów mechanicznych, ubezpieczenia działalności zawodowej, czy też ubezpieczenie życia prywatnego.
W tym zakresie termin przedawnienia wynosi trzy lata i liczony jest od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia, w każdym zaś razie z upływem dziesięciu lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Obie wymienione przesłanki muszą być spełnione łącznie. Co istotne, jeżeli szkoda wynika z przestępstwa, roszczenie przedawnia się z upływem dwudziestu lat od jego popełnienia, bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jeżeli natomiast ubezpieczenie obejmuje roszczenia wynikające z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, przedawnienie nastąpi po upływie czasu, jaki jest potrzebny do przedawnienia roszczeń wynikających z danego stosunku prawnego.
Jak wskazano powyżej, terminy przedawnienia nie mogą być skracane, ani przedłużane. Może natomiast dojść do ich przerwania lub zawieszenia. Przerwanie skutkuje tym, że termin przedawnienia zaczyna biec na nowo. Z kolei w okresie zawieszenia, termin przedawnienia nie biegnie. W zakresie dochodzenia odszkodowań najistotniejsza w tym zakresie regulacja zawarta jest w art. 819 § 4 k.c. Zgodnie z jego treścią zgłoszenie ubezpieczycielowi roszczenia lub zdarzenia objętego ubezpieczeniem przerywa bieg przedawnienia. Termin ten zaczyna ponownie biec (na nowo) od dnia, w którym podmiot zgłaszający roszczenie lub zdarzenie otrzymał pisemne oświadczenie ubezpieczyciela o przyznaniu, lub odmowie przyznania świadczenia.
Podsumowując, zatem powyższe okoliczności wskazać należy, iż każdorazowa decyzja o wystąpieniu przeciwko ubezpieczycielowi o zapłatę odszkodowania winna zostać poprzedzona analizą, czy roszczenie nie uległo przedawnieniu, bądź też czy nie wystąpiły zdarzenia, które przerwały jego bieg.
