Zatrudnianie cudzoziemców ? postawa prawna
Prawne aspekty zatrudniania cudzoziemców na terenie Rzeczpospolitej Polskiej reguluje szczegółowo Ustawa o cudzoziemcach z dnia 12 grudnia 2013 r. Ustawa znajdzie jednak zastosowanie w szczególności do pobytu oraz zatrudniania cudzoziemców spoza Unii Europejskiej. Oczywiście obywatele państw członkowskich UE, nie będący obywatelami polskimi to w rozumieniu ustawy również cudzoziemcy, jednak ich pobyt oraz praca w Polsce odbywa się na nieco odmiennych zasadach, ustanowionych na mocy ustawy z dnia 14 lipca 2006 r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin oraz ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.
Poniżej wskazujemy i omawiamy zasady zatrudniania cudzoziemców zarówno z Unii Europejskiej jak i spoza niej.
-
ZATRUDNIANIE CUDZOZIEMCÓW SPOZA UE
Zezwolenie na pobyt
Obywatel państwa spoza Unii Europejskiej chcąc przebywać (z zamiarem dłuższego pobytu) na terenie Rzeczpospolitej Polskiej powinien dysponować zezwoleniem na pobyt stały lub zezwoleniem na pobyt rezydenta długoterminowego UE.
Decyzja zezwalająca na pobyt stały jest wydawana na czas nieoznaczony, natomiast sama karta pobytu stałego ważna jest przez czas określony. Na podstawie zezwolenia na pobyt stały w RP cudzoziemcy mogą podjąć pracę jedynie na terenie Polski.
Zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE również uprawnia do stałego pobytu w Polsce. Jest ono wydawane bezterminowo, jednak karta pobytu ważna jest przez okres 5 lat. Analogicznie do zezwolenia na pobyt stały cudzoziemiec na mocy zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE nie ma prawa podejmować pracy w kraju innymi niż Polska.
Wyżej wskazane zezwolenia wydawane są niezależnie od istnienia stosunku pracy i regulują jedynie sam pobyt cudzoziemca na terenie RP.
Cudzoziemiec, który dysponuje zezwoleniem na pobyt stały lub pobyt rezydenta długoterminowego UE może bez przeszkód oraz konieczności posiadania dodatkowych dokumentów podjąć i wykonywać pracę na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej.
Zezwolenie na pobyt czasowy i pracę
W przypadku chęci zatrudnienia cudzoziemca, którego podstawą pobytu będzie praca – musi on posiadać zezwolenie na pobyt czasowy i pracę. W przypadku zezwolenia na pobyt czasowy i pracę wydana karta pobytu poświadcza prawo cudzoziemca do podjęcia w Polsce pracy na rzecz konkretnego pracodawcy i na warunkach wskazanych w decyzji o udzieleniu zezwolenia.
Zezwolenie na pobyt czasowy i pracę jest wydawane maksymalnie na 3 lata. Okres ważności zezwolenia na pobyt i pracę może być jednak krótszy. Zazwyczaj okres, na który wydawane jest zezwolenie na pobyt i pracę zależy od przedstawionych przez cudzoziemca dokumentów, w szczególności okresu zatrudnienia wskazanego w umowie o pracę.
Zezwolenie na pracę
Cudzoziemcy przebywający w Polsce na podstawie wizy lub zezwolenia na pobyt czasowy (niezależnie od stosunku pracy) mogą podjąć pracę jedynie po uzyskaniu zezwolenia na pracę.
W treści zezwolenia wskazany jest podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi oraz stanowisko lub rodzaj pracy, którą cudzoziemiec ma wykonywać. Praca jest więc legalna tylko wówczas, gdy cudzoziemiec wykonuje pracę wskazaną w zezwoleniu. Chcąc zmienić miejsce zatrudnienia cudzoziemiec co do zasady musi uzyskać nowe zezwolenie.
Zezwolenie jest ważne przez okres, na który zostało wydane. Termin ważności zezwolenia jest umieszczony na dokumencie.
Wyjątki
Obywatele Armenii, Białorusi, Gruzji, Mołdawii, Rosji i Ukrainy mogą pracować w Polsce bez konieczności posiadania zezwolenia na pracę przez okres nie przekraczający 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy na podstawie oświadczenia o powierzeniu pracy cudzoziemcowi. Oświadczenie takie, ze względu na okres ważności dotyczy tzw. pracy sezonowej i jest wpisywane do ewidencji oświadczeń przez powiatowy urząd pracy właściwy ze względu na siedzibę lub miejsce stałego pobytu pracodawcy.
Zawieranie umów
Cudzoziemiec chcąc podjąć w Polsce pracę legalnie może być zatrudniony na umowę o pracę lub na podstawie umowy cywilnoprawnej. Poniżej przedstawiamy wymogi dotyczące formy umowy w zależności od podstawy pobytu czy też świadczenia pracy.
| Podstawa pobytu/pracy | Forma umowy |
| ? zezwolenie na pracę | ? forma pisemna |
| ? oświadczenie o zamiarze powierzenia wykonywania pracy | ? forma pisemna |
| ? zezwolenie na pobyt stały
? zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE ? zezwolenie na pobyt czasowy i pracę |
? brak wymagań dot. formy umowy
? w przypadku zawarcia umowy o pracę – zgodnie z przepisami prawa pracy konieczne jest jednak pisemne potwierdzenie warunków umowy o pracę |
Kontrola legalności zatrudnienia
Cudzoziemiec wykonuje pracę na terenie RP nielegalnie gdy:
- nie posiada ważnej wizy lub innego dokumentu uprawniającego go do pobytu w Polsce;
- jego podstawa pobytu w Polsce nie uprawnia do wykonywania pracy;
- wykonuje pracę bez zezwolenia, w wypadkach gdy jest ono wymagane;
- wykonuje pracę na innych warunkach lub na innym stanowisku niż określone w zezwoleniu na pracę;
- nie zawarł wymaganych umów o pracę albo umów cywilnoprawnych.
Do przeprowadzenia kontroli legalności zatrudnienia uprawniona jest Straż Graniczna (kontrola legalności zatrudnienia oraz prowadzenia przez cudzoziemców działalności gospodarczej) oraz Państwowa Inspekcja Pracy (kontrola stosunków pracowniczych).
2. ZATRUDNIANIE CUDZOZIEMCÓW Z UE
Zasada swobodnego przepływu pracowników
Posiadanie obywatelstwa kraju Unii Europejskiej niesie za sobą liczne przywileje w kontekście przepływu pracowników do innych państw UE. Zasada swobodnego przepływu pracowników sformułowana w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej gwarantuje możliwości:
- poszukiwania pracy w innym państwie członkowskim,
- podejmowania pracy w innym państwie członkowskim bez konieczności uzyskania pozwolenia na pracę,
- zamieszkania w innym państwie członkowskim ze względu na pracę,
- pozostania w innym państwie członkowskim nawet po zakończeniu stosunku pracy, o ile spełnione są warunki określone prawem UE,
- traktowania na równi z obywatelami danego państwa członkowskiego w zakresie dostępu do zatrudnienia, warunków pracy oraz przywilejów socjalnych i podatkowych.
Tę problematykę szczegółowo reguluje ustawa z dnia 14 lipca 2006 r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin. Jeżeli pobyt cudzoziemca w Polsce trwa dłużej niż trzy miesiące ma on obowiązek zarejestrowania się u wojewody właściwego ze względu na miejsce swojego pobytu, który wydaje mu stosowne zaświadczenie.
Wyżej wskazane zasady stosuje się także do cudzoziemców będących obywatelami państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego (dodatkowo Norwegii, Islandii i Liechtensteinu) oraz Szwajcarii.
Praca cudzoziemców z UE w Polsce
Aktem regulującym zatrudnianie cudzoziemców jest ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Zgodnie z jej przepisami, cudzoziemiec będący obywatelem UE, obywatelem państwa z EOG albo obywatelem państwa, które zawarło stosowną umowę z UE i jej członkami jest uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Polski.
Oznacza to, że pracodawca nie musi dopełniać dodatkowych formalności związanych z jego zatrudnieniem ? wystarczą te, które związane są z zatrudnieniem obywatela polskiego (zawarte w Kodeksie pracy czy też przepisach o ubezpieczeniach społecznych). W szczególności nie jest konieczne uzyskanie zezwolenia na pracę, które dotyczy innych grup cudzoziemców.
